پرسش :

آيا شفاعت فقط در جهان آخرت مصداق دارد؟ در دنيا مؤمنان از شفاعت شافعان برخودار نيستند؟


شرح پرسش :
پاسخ :
حتماً توجه داريد كه شفاعت در عرف دو معناي متفاوت دارد كه معناي عرفي مورد قبول اسلام و شرع نيست. در لسان عرف و عامه، شفاعت به اين گفته مي‏شود كه شفاعت كننده نظر صاحب قدرتي را در مجازات و كيفر دادن به زيردستان برگرداند. گاهي با استفاده از نفوذ خود، يا وحشتي كه از نفوذش دارند، و گاهي با پيش كشيدن مسايل عاطفي او را تحت تاثير قرار داده تا از تنبيه مجرم صرف نظر كند. زماني هم مباني فكري صاحب قدرت را درباره گناه مجرم و استحقاق او تغيير دهد. يقيناً اين نوع شفاعت در بحث‏هاي مذهبي معنا ندارد و مراد نيست، زيرا، نه خداوند در كارش اشتباه مي‏كند كه بتوان نظرش را عوض كرد، و نه عواطفي مثل انسان دارد كه بتوان آن را برانگيخت و از اين طريق در او اثر نمود، و نه از نفوذ كسي وحشت دارد و ملاحظه مي‏كند.
بالاخره كيفر و پاداش بر غير محور عدالت دور نمي‏زند كه نياز به تغيير داشته باشد.
شفاعت مورد نظر شرع اين است كه شخص مجرم (شفاعت شونده) تحولي پيدا كرده و موجباتي فراهم مي‏سازد تا از يك وضع نامطلوب و درخور كيفر بيرون آمده و به وسيله ارتباط با شخص برتر (شفيع) خود را در وضع مطلوبي قرار دهد كه شايسته بخشودگي شود.
چنين شفاعتي در واقع يك مكتب عالي تربيت و وسيله اصلاح افراد گناهكار مي‏باشد.(1) هر چند محل شفاعت اصطلاحي در عالم آخرت است، يعني مجرم در اثر تحولات روحي و انقلاب دروني، زمينه بخشودگي را پيدا كرده و و از باب اين كه مثلاً با محمد (ص) و آل محمد ارتباط دارد، از آن‏ها مي‏خواهد از خدا بخواهند لطفش را شامل حال او نمايد، و چون زمينه بخشودگي را فراهم كرده و در خود تحول ايجاد نموده، و از طرف ديگر رحمت الهي بر غضبش پيشي دارد (يا من سبقت رحمته غضبه) خداوند شفاعت شافعان را مي‏پذيرد و او را مورد عفو قرار مي‏دهد. تحقق اين نوع شفاعت در دنيا معني ندارد؛ چنانكه "حرّ بن يزيد رياحي" در كربلا متحول شد و زمينه بخشودگي را فراهم كرد و از پيشگاه حضرت اباعبدالله(ع) عذر خواهي كرد و از امام خواست از خدا بخواهد از سر تقصيرش درگذرد و چنين شد.(2)
پي‏نوشت‏ها:
1 و 2 - برداشت از تفسير نمونه، ج‏1، ص 224 - 225.
eporsesh.com